Al la juda forinto / To the Jewish departed

Al la juda forinto

de Lodewijk Cornelis Deij

Li fermis la kofron, manpremis—adiaŭ!
Sen ia protesto li iris . . . Hodiaŭ
mi tion komprenas; li povis nur miri,
ke mi, la kristano, lin lasis foriri.

Kun kapo klinita la kofron li portis.
Li iris la vojon al Auschwitz kaj mortis
sen ia protesto . . . Li povis nur miri,
ke mi, la kristano, lin lasis foriri.

Kaj iam la filo kun filo parolos,
kaj tiu demandos, la veron li volos.
La mia silentos . . . kaj povos nur miri,
ke mi, la kristano, lin lasis foriri.

Ni sentis kompaton kaj monon kolektis,
dum kelkaj el ni la infanojn protektis.
Sed Auschwitz ekzistis! Nu, kion plu diri?
Ke mi kaj ke vi . . . ni lin lasis foriri.

Esperanta Antologio: Poemoj 1887-1981, 2-a. eld., reviziita kaj kompletigita, red. William Auld (Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 1984), p. 375-6.

To the Jewish departed

Translated from the Esperanto original by William Auld

His suitcase he closed, and shook hands, and - away!
With no protestation departed… Today
I understand how it surprised him to know
that I, the Christian, allowed him to go.

With head bent he carried his case by his side.
He went on the journey to Auschwitz and died
with no protestation, astonished to know
that I, the Christian, allowed him to go.

And one day his son and my son will be speaking.
and his son will ask mine, the true story seeking.
My son will be silent, astonished to know
that I, the Christian, allowed him to go.

We were sorry for him, we took up a collection,
and some of us offered the children protection.
But Auschwitz existed! What more need we know?
That you and I both… we allowed him to go.

Ten Esperanto Poets in English Translation (1991), translated by William Auld